उच्चभ्रू होण्यासाठी एकमेकांशी बोलायचे नसते का?- हेरंब कुलकर्णी

मुंबईवरून पुण्याला येताना मुलाने ब्ला-ब्ला पद्धतीने कार बुक करून दिली. गाडीत मी सहा प्रवाशांपैकी एक. प्रत्येकाकडे लॅपटॉप, मोबाईल… आधुनिकतेचा सगळा साज होता.

मी मनापासून प्रत्येकाला हसून पाहिलं. पण काय झालं? तिघांनी तर माझ्याकडे नजर टाकायलाही नकार दिला! एक-दोन जणांनी केवळ माफक हसू दिलं. गाडी सुरू झाली. सगळीकडे शांतता. कोणी कोणाशी बोलत नव्हतं. शेवटी मीच शेजाऱ्याला विचारलं – "कुठे असता?" तर त्याने फक्त एका शब्दात उत्तर दिलं.

माझ्या लक्षात आलं – या ‘उच्चभ्रू’ प्रवासात मौन पाळणं हाच नियम आहे! चार तासांचा प्रवास, पण गाडीत सन्नाटा.

हेच दृश्य मला विमान प्रवासात पाहायला मिळालं होतं. दिल्लीला जाताना पुढच्या सीटवर एकाकडे इंग्रजी पेपर होता. मी नम्रपणे इशारा केला तरी त्याने दुर्लक्ष केलं. मग आपल्या पद्धतीने खांद्यावर हलकेच हात ठेवला, तर त्याचा चेहरा असा झाला जणू अंगावर विंचू पडलाय! नाईलाजाने त्याने पेपर दिला, पण नजरेत तुच्छता होती.

याच प्रकारे शहरातील बहुतेक सोसायट्यांत होतं. वर्षानुवर्षे शेजारी शेजारी राहूनही लोक बोलत नाहीत. कुठे उत्सव होत असतील तर थोडा बदल दिसतो, पण मुख्य प्रवाह तोच.

माझा मित्र राजेंद्र धारणकर यालाही असा अनुभव आला. घर बदलताना एका शेजाऱ्याला भावूकपणे "काय म्हणताय?" म्हणून विचारलं, तर त्याने कोरडे उत्तर दिलं – "तुमची गाडी हलल्यावर माझी लावायची आहे, म्हणून थांबलोय!"

मग प्रश्न असा –

खरंच उच्चभ्रू व्हायचं असेल तर एकमेकांशी बोलायचंच नाही का?

हे ‘स्वातंत्र्य’ आहे की ‘तिरस्कार’?

"मला कोणाची गरज नाही, मी स्वतंत्र आहे" – अशी मानसिकता आहे की एकप्रकारे ‘मी का बोलू, त्याने बोलू द्यावं’ अशी अपेक्षा?

ग्रामीण भागात आजही शेजाऱ्याच्या घरात काय भाजी झाली हे माहीत असतं. पण शहरात, एकाच इमारतीत वर्षानुवर्षे राहूनही शेजाऱ्याचं नावदेखील माहीत नसतं.

म्हणून मला तरी ही तथाकथित ‘उच्चभ्रू’ होण्याची प्रक्रिया काही केल्या उमजत नाही.

आपण माणसं असूनसुद्धा माणुसकीला दूर लोटून "उच्चभ्रू" होण्यात नेमकं काय मिळतं?

👉 हा लेख समाजाला जागं करणारा आहे. हेरंब कुलकर्णी सरांनी मांडलेले विचार खरंच डोळे उघडणारे आहेत.