"कमांडर – ग्रामीण भारताचा श्वास, आता केवळ आठवणीत!"

महाराष्ट्र वाणी विशेष 

दि २१ :-       ए.सी.च्या जगात आज जर कुणाला सांगितलं की एक अशी गाडी होती जिच्या पाच उघड्या दारांतून वाऱ्याची झुळूक खात लोक आरामात प्रवास करायचे, तर कुणीच सहज विश्वास ठेवणार नाही.

पण ही खरी गोष्ट आहे – महींद्राने बनवलेली कमांडर जीप म्हणजे खरं तर ग्रामीण भारताचा श्वासच होती.

२००० सीसीचं दमदार DI इंजिन आणि तब्बल ६२ हॉर्सपॉवरची ताकद, यामुळे ती गाडी डोंगर, द-या, नदी-नाले कुठेही सहज धावायची. रस्ता असो वा नसो, कमांडरला काहीही अडथळा कधी रोखू शकत नसे. आणि जर कधी गाडी बंद पडली, तर तिचं इंजिन एवढं साधं-सोपं की एखाद्या रोडसाईड मेकॅनिकनेही ती लगेच दुरुस्त करून टाकायची.

सुरुवातीला चार गिअर (रीव्हर्ससह) असलेली ही गाडी नंतर पाच गिअरमध्ये आली. तिच्या ड्रायव्हिंग सीटचं एक वेगळंच वैशिष्ट्य होतं – ड्रायव्हर नेहमी तिरपा बसलेला दिसायचा. बाहेरून पाहिल्यावर स्टेअरिंगच्या मागे माणूस बसलाय की नाही, हे ओळखणं कठीण जायचं. उजव्या बाजूला थोडं अंग बाहेर काढून, हात तिरपा करून बसलेला ड्रायव्हर खरा सारथी असल्याची जाणीव करून द्यायचा. या तिरप्या सीटिंगचा अजून एक फायदा – ड्रायव्हरच्या बाजूला किमान चार प्रवासी आरामात बसू शकायचे.

कमांडरची अधिकृत सीटिंग कॅपॅसिटी दहा असली तरी प्रत्यक्षात गणित वेगळंच असायचं –

समोरच्या सीटवर ड्रायव्हरसहित पाच, मधल्या सीटवर सहा, मागच्या डाल्यातल्या दोन रांगेत प्रत्येकी तीन-तीन म्हणजे सहा, त्या दोन सीटच्या मधल्या जागेत अजून एक बारीक प्रवासी, स्पेअर व्हीलवर अजून एक... अशा प्रकारे एकूण उन्नीस प्रवासी आरामात बसलेले असायचे. त्यात मागे लटकणारी पोरं अजून हवी तितकी!

कंडक्टरचा स्टाइल वेगळाच – गाडी सुरू असताना खालील बाजूने ड्रायव्हरला "चलो" अशी हाळी द्यायचा आणि मग गाडीला फिल्मी हिरोसारखा लटकायचा. हे पाहून पोरं ठरवून टाकायची – मोठं होऊन आम्हालाही कंडक्टरच व्हायचं!

ड्रायव्हरचा थाट वेगळाच. एकीकडे स्टेअरिंग फिरवत, तर दुसऱ्या हाताने प्रवाशांच्या पायाखालून हात घालून झटक्यात गिअर टाकत तो स्वतःला जणू सुखोई फायटर जेटचा पायलट समजायचा.

कधी एखादा प्रवासी गाडीबद्दल जाणकार असल्याचा आव आणत म्हणायचा –

“काय ड्रायव्हर साब, गाडी भारी कष्टदायक आहे हो!”

ड्रायव्हर त्याच्याकडे बघायचाही नाही आणि उत्तर द्यायचा –

“हां भाई, पम को काम करना पड़ता.”

आणि त्या उत्तराने तो प्रवासी जणू नोबेल पारितोषिक जिंकल्याच्या थाटात इतरांकडे नजर फिरवायचा.

कमांडर म्हणजे खरंच गावागावातली लेकुरवाळी गाडी – ग्रामीण जीवनाच्या रक्तात मिसळलेलं एक वाहन. आज काळाच्या ओघात ती विरळ होत चालली असली, तरी अजूनही एखाद्या खेड्यात थकलेल्या पण जीवट म्हाताऱ्यासारखी तग धरून आहे.

कदाचित उद्या ती संग्रहालयात ठेवलेली दुर्मीळ झलक म्हणून पुढच्या पिढ्यांना पाहायला मिळेल.